Skip to main navigation Skip to main content Skip to page footer

Κοινωνική Νευροεπιστήμη, Κοινωνική Παιδαγωγική και Εκπαίδευση

ΠΩΣ ΣΥΝΔΕΕΤΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ;

Η Κοινωνική Νευροεπιστήμη και η Κοινωνική Παιδαγωγική έχουν μεταξύ τους ισχυρή διεπιστημονική διασύνδεση.

Η βαρύτητα και η προτεραιότητα που δίνει η Κοινωνική Παιδαγωγική στη μελέτη των αλληλεπιδράσεων, των σχέσεων, των αντιλήψεων, των στάσεων των συμπεριφορών ταυτίζονται με τα θεμελιώδη ζητήματα που εξετάζει η Κοινωνική Νευροεπιστήμη, που είναι τα συναισθήματα, οι αλληλεπιδράσεις, οι σχέσεις και οι συμπεριφορές που ο «κοινωνικός εγκέφαλος» δημιουργεί και αναπτύσσει. Δηλαδή, οι βασικές προτεραιότητες της Κοινωνικής Παιδαγωγικής αποτελούν θεμελιώδεις διαστάσεις της Κοινωνικής Νευροεπιστήμης.

Με άλλα λόγια, οι θεμελιώδεις διαστάσεις της Κοινωνικής Νευροεπιστήμης είναι ήδη ενσωματωμένες στην Κοινωνική Παιδαγωγική και αποτελούν βασικά στοιχεία της ταυτότητάς της, γεγονός που καθιστά την Κοινωνική Παιδαγωγική μία επιστήμη «εξοικειωμένη» και «έτοιμη» στο να αναπτύξει διεπιστημονικές συνέργειες με την Κοινωνική Νευροεπιστήμη και «έμπειρη» στο να αξιοποιήσει αυτές τις συνέργειες στην αποτελεσματική αντιμετώπιση κοινωνικο-παιδαγωγικών ζητημάτων και στη βελτίωση και αλλαγή των εκπαιδευτικών και κοινωνικών συνθηκών.

Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα υποστηρίζει ότι οι διεπιστημονικές προσεγγίσεις, σήμερα περισσότερο από ποτέ, είναι αναγκαίες, προκειμένου να αντιμετωπισθεί ο υψηλός βαθμός πολυπλοκότητας των διογκούμενων σύγχρονων ζητημάτων. Ένας σημαντικός αριθμός ερευνών έχει αναδείξει ότι η Κοινωνική Νευροεπιστήμη αναπτύσσει ισχυρές διεπιστημονικές συνέργειες με τον χώρο της εκπαίδευσης και γενικά με τις Επιστήμες της Αγωγής.

Μέσα σε ένα διεπιστημονικό πλαίσιο, στον διεθνή χώρο, κατά τις τελευταίες δεκαετίες σημειώνεται μία συνεχής και εκρηκτική αύξηση ενδιαφέροντος για την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας της Κοινωνικής Νευροεπιστήμης στην παιδαγωγική σκέψη και στην εκπαιδευτική πρακτική, παρέχοντας τη γνώση για έναν αποτελεσματικό στρατηγικό σχεδιασμό κοινωνικοπαιδαγωγικών προγραμμάτων στο σχολείο, καθώς και προγραμμάτων Ανδραγωγικής / εκπαίδευσης ενηλίκων και Γερανταγωγικής / εκπαίδευσης ηλικιωμένων.

Σύμφωνα με το J. Ward στο βιβλίο του (2016) The Student's Guide to Social Neuroscience, «η Κοινωνική Νευροεπιστήμη στοχεύει στο να δημιουργήσει γέφυρες μεταξύ διαφορετικών επιπέδων εξήγησης της κοινωνικής συμπεριφοράς». Σε αυτό το πλαίσιο, ενδεικτικοί τίτλοι κεφαλαίων του συγκεκριμένου βιβλίου είναι: Κεφ. 4: Συναίσθημα και παρακίνηση, Κεφ. 5: Διαβάζοντας πρόσωπα και σώματα, Κεφ. 6: Καταλαβαίνοντας τους άλλους, Κεφ. 7: Αλληλεπιδρώντας με τους άλλους, Κεφ. 8: Σχέσεις, Κεφ. 9: Ομάδες και ταυτότητα, Κεφ.10: Ηθική και αντικοινωνική συμπεριφορά (Ward, 2016, pp. vii-viii).

Αντιστοίχως, το βιβλίο The Oxford Handbook of Social Neuroscience (Decety & Cacioppo, 2011) αναδεικνύει τη σύνδεση των ερευνητικών αποτελεσμάτων της Κοινωνικής Νευροεπιστήμης με βασικές προτεραιότητες της Κοινωνικής Παιδαγωγικής, όπως η κοινωνική συμπεριφορά και ο κοινωνικός εγκέφαλος. Ενδεικτικά κεφάλαια είναι: η εξελικτική βάση του κοινωνικού εγκεφάλου (κεφ. 3), η νευροβιολογία του κοινωνικού δεσμού (κεφ. 9), η Κοινωνική Νευροεπιστήμη των κινήτρων (κεφ. 10), το συναίσθημα, η συνείδηση και η κοινωνική συμπεριφορά (κεφ. 12), οι στάσεις (κεφ. 13), η αναγνώριση των συναισθημάτων (κεφ. 16), διαχωρισμός ταυτοτήτων και εκφράσεων ως δομικό στοιχείο της κοινωνικής αντίληψης (κεφ. 26), η αντίληψη του ατόμου (κεφ. 27), η διαμόρφωση της εντύπωσης ως εστίαση στις προθέσεις των άλλων (κεφ. 28), η Νευροεπιστήμη της ηθικής και του συναισθήματος (κεφ. 32), κατοπτρικοί νευρώνες και κοινωνική συνείδηση (κεφ. 35), η Κοινωνική Νευροεπιστήμη της ενσυναίσθησης (κεφ. 37), ο αλτρουισμός (κεφ. 38), ο πόνος της απόρριψης και τι έχει αναδείξει η Κοινωνική Νευροεπιστήμη για την αντίδραση του εγκεφάλου στην κοινωνική απόρριψη (κεφ. 39), η κοινωνική προσαρμογή του συναισθήματος (κεφ. 41), οι ομαδικές διεργασίες και η κοινωνική υπεροχή (κεφ. 47), οι μηχανισμοί ρύθμισης των αντιδράσεων μέσα σε μία ομάδα (κεφ. 48), η ορατή κοινωνική απομόνωση ως κοινωνική απειλή και οι επιπτώσεις στην υγεία (κεφ. 50), τα κοινωνικά νευροεπιστημονικά μονοπάτια σύνδεσης της κοινωνικής στήριξης με την υγεία (κεφ. 53), η γνωστική νευροεπιστήμη της στρατηγικής σκέψης (κεφ. 62), ο κοινωνικός εγκέφαλος στην εφηβεία και ο πιθανός αντίκτυπος της κοινωνικής νευροεπιστήμης στην εκπαίδευση (κεφ. 65), η επιρροή των ηλεκτρονικών παιχνιδιών στις κοινωνικές, γνωστικές και συναισθηματικές πληροφοριακές διεργασίες (κεφ. 66) και ηθικά, νομικά και κοινωνικά θέματα της Κοινωνικής Νευροεπιστήμης (κεφ. 67).

Ο Cozolino στο βιβλίο του The Social Neuroscience of Education (2013), στο κεφάλαιο 7 περί ενδοσχολικού εκφοβισμού (bullying), αξιοποιώντας ερευνητικά αποτελέσματα και τεκμηρίωση από την Κοινωνική Νευροεπιστήμη αναδεικνύει την ανάγκη της βελτίωσης και της αλλαγής της σχολικής κουλτούρας, της κοινωνίας και της οικογένειας, για τη μείωση του ενδοσχολικού εκφοβισμού (bullying), εφαρμόζοντας κοινωνικό-παιδαγωγικά προγράμματα στο σχολείο που εκτείνονται στην κοινωνία (Cozolino, 2013, pp. 110-123).

Όπως προκύπτει, η Κοινωνική Νευροεπιστήμη είναι συνυφασμένη με την εκπαίδευση και τα κοινωνικό παιδαγωγικά προγράμματα σε διάφορους τομείς της εκπαίδευσης, στην υγεία, στην εργασία κ.ά., σε όλο το ηλικιακό φάσμα του ανθρώπου.

Συνεπώς, η διεπιστημονική συνέργεια της Κοινωνικής Νευροεπιστήμης και της Κοινωνικής Παιδαγωγικής και της Εκπαίδευσης είναι αναγκαία -αλλά και πρωτοποριακή σύμφωνα και με τα διεθνή δεδομένα στη σημερινή εποχή- και εξαιρετικά αποδοτική για την παροχή υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης σε ένα Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα, που επιδιώκει την ανταπόκριση στις πολυπαραμετρικές απαιτήσεις και στις μεταβαλλόμενες εκπαιδευτικές, παιδαγωγικές, κοινωνικές, πολυπολιτισμικές ανάγκες του σύγχρονου κόσμου.