Η Κοινωνική Παιδαγωγική ως επιστήμη δημιουργήθηκε για να αντιμετωπίσει κυρίως κοινωνικά και εκπαιδευτικά προβλήματα και αδιέξοδα και κατά τη -σχεδόν δύο αιώνων- πορεία της συνεισέφερε στην αναμόρφωση των κοινωνικών και των εκπαιδευτικών συστημάτων, στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο.

Η Κοινωνική Παιδαγωγική έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελληνική φιλοσοφία του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη και αναπτύσσει έναν ισχυρό διεπιστημονικό χαρακτήρα που αξιοποιεί πολλά επιστημονικά πεδία, για να συνδέσει την εκπαιδευτική θεωρία και έρευνα και την αποτελεσματική πράξη σε διαφορετικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα και καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής των ανθρώπων.

Η Κοινωνική Παιδαγωγική αποτελεί την ισχυρή βάση για όλες τις άλλες παιδαγωγικές προσεγγίσεις και ο ρόλος της είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την προσαρμογή, επιβίωση, εξέλιξη, ανάπτυξη, πρόοδο και ευημερία όλων των ατόμων (Παιδαγωγική, Ανδραγωγική, Γερανταγωγική, βασικοί κλάδοι της Κοινωνικής Παιδαγωγικής).

Η Κοινωνική Παιδαγωγική έχει ένα ευρύτατο πεδίο εφαρμογής σε διαφορετικούς τομείς, όπως σε διάφορες μορφές της εκπαίδευσης, στη διά βίου μάθηση, στην κοινωνική δικαιοσύνη, στην κοινωνική πρόνοια, στην ψυχοκοινωνική υγεία και αγωγή, στην κοινωνική και συναισθηματική αγωγή και ανάπτυξη, στη δημοκρατική εκπαίδευση, στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, στην εκπαίδευση στα ανθρώπινα δικαιώματα, στην επαγγελματική κατάρτιση και ενσωμάτωση, στη διαχείριση κοινωνικο-εκπαιδευτικών κρίσεων και σε όλες τις περιπτώσεις που η κοινωνία αναλαμβάνει να επιλύσει ένα πρόβλημα, μελετώντας αντιλήψεις, συναισθήματα, συμπεριφορές και στάσεις και αξιοποιώντας τη δυναμική αλληλεπίδραση της κοινωνικής διάστασης της εκπαίδευσης και την παιδαγωγική διάσταση της της κοινωνικής ζωής.

Η Κοινωνική παιδαγωγική επιδιώκει τη βελτίωση, την αλλαγή και τη δυναμική αντιμετώπιση πολύπλοκων και προβληματικών καταστάσεων, με την αξιοποίηση της συστημικής προσέγγισης, της συνέργειας θεωρίας και πράξης, του διεπιστημονικού της χαρακτήρα, της ανάληψης προσωπικής και ομαδικής ευθύνης και με την ανάπτυξη οργανωμένων συλλογικών και συνεργατικών δράσεων και προγραμμάτων πρόληψης και παρέμβασης.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, θεμελιώδης προτεραιότητα της Κοινωνικής Παιδαγωγικής είναι η ανάπτυξη επιστημονικών θεωριών, μεθοδολογίας, στρατηγικών και μοντέλων και η εφαρμογή προγραμμάτων, τεχνικών και δράσεων με σκοπό τη διασφάλιση της ποιότητας ζωής και της ευημερίας (wellbeing) των εμπλεκομένων και την ενδυνάμωση και ανάπτυξη θετικών σχέσεων, μέσα από μία ολιστική – συστημική προσέγγιση.

Προκειμένου η Κοινωνική Παιδαγωγική να αντιμετωπίσει τη σύγχρονη κοινωνική και εκπαιδευτική πραγματικό¬τητα με την υψηλή πολυπλοκότητά της, επαναπροσδιορίζει τον χωροχρόνο της εκπαίδευσης και συγκεκριμένα της σχολικής (τυπικής) εκπαίδευσης, δηλαδή εκπαίδευσης που αφορά στο σχολείο (χώρος) και στους μαθητές και στους νέους (χρόνος), υιοθετώντας μια διαφορετική αντιμετώπιση που επικεντρώνεται και στη διά βίου εκπαίδευση.

Η αποτελεσματικότητα της Κοινωνικής Παιδαγωγικής προσδιορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τη διαμόρφωση του διαφορετικού «ισοζυγίου» ανάμεσα στην τυπική, τη μη τυπική και την άτυπη εκπαίδευση, ιδιαιτέρως μάλιστα με την κυριαρχία των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (Τ.Π.Ε).

Γενικά, η Κοινωνική Παιδαγωγική έχει ως όραμα να εκπαιδεύσει τα άτομα, χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς, να αγωνίζονται, προκειμένου να επιδιώκουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους την προσωπική τους πολύπλευρη ανάπτυξη, ώστε να γίνουν ικανοί να ζήσουν μία αυτεξούσια ζωή, με ισχυρό αξιακό σύστημα, με αίσθηση καθήκοντος, αξιοσύνη, με θετικές σχέσεις με τους άλλους, με υποστηρικτικές συμπεριφορές, αλληλεγγύη, προσφορά και πληρότητα. Να επιδιώκουν ταυτοχρόνως τη συνεργασία, την κοινωνική συμμετοχή, την κοινωνική δικαιοσύνη, την κοινωνική πρόοδο και ευημερία, επιδιώκοντας - με οργανωμένο μεθοδολογικά τρόπο - να αλλάξουν και να βελτιώσουν τις υφιστάμενες συνθήκες, αναλαμβάνοντας ουσιαστική κοινωνικοπαιδαγωγική δράση.

Κάθε κοινωνικοπαιδαγωγικό ενέργημα στηρίζεται στη μελέτη των συναισθημάτων, των αλληλεπιδράσεων, των σχέσεων, των αντιλήψεων, των στάσεων των συμπεριφορών, προκειμένου να αντιμετωπίσει ή και να προλάβει ένα πρόβλημα με στόχο τη βελτίωση, την αλλαγή, μέσα από την παρέμβαση και την πρόληψη πολύπλοκων και προβληματικών καταστάσεων.

Βασικά κοινωνικοπαιδαγωγικά ζητήματα:
Ενδεικτικοί άξονες:

Οι μειωμένες συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες, η έλλειψη κινήτρων και στόχων, η αντιμετώπιση του διαφορετικού, η ανάδειξη της αξίας του σεβασμού της ετερότητας και της μοναδικότητας του κάθε ατόμου, ο ενδοσχολικός εκφοβισμός, η οποιαδήποτε μορφή αντικοινωνικής συμπεριφοράς, η σχολική διαρροή, η έλλειψη δημοκρατικής εκπαίδευσης, η έλλειψη ομαδικότητας, συλλογικότητας και συνεργασίας, η μη αποτελεσματική επικοινωνία σχολείου, οικογένειας και κοινότητας, το ενδιαφέρον για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και τα πρόσωπα που βιώνουν κάθε είδους μειονεξία, η αντιμετώπιση των προσφύγων και των μεταναστών, η διαπολιτισμική επικοινωνία, η προστασία των ανθρώπων από κάθε είδους εκμετάλλευση, οι προκαταλήψεις, οι στερεοτυπικές αντιλήψεις, η εκπαίδευση σε σωφρονιστικά ιδρύματα σε ψυχιατρικές κλινικές και νοσηλευτικές κλινικές χρόνιας νοσηλείας, η κοινωνική μειονεξία και περιθωριοποίηση, ο κοινωνικός αποκλεισμός, η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κ.ά.

Επιπροσθέτως, η κοινωνικοπαιδαγωγική δράση και παρέμβαση ενδιαφέρεται να συμβάλλει στην αποτελεσματική αντιμετώπιση σχετικά νεοαναδυόμενων ζητημάτων, που οι Τ.Π.Ε. δημιουργούν, όπως είναι οι «ψηφιακά αδύνατοι» ή «ψηφιακά μειονεκτούντες» άνθρωποι, η έλλειψη «ψηφιακών ευκαιριών» και «ψηφιακών δυνατοτήτων», ο «κοινωνικός ψηφιακός αναλφαβητισμός», ο «ψηφιακός αποκλεισμός», το «ψηφιακό χάσμα» ο εθισμός στο διαδίκτυο, ο εκφοβισμός μέσω του διαδικτύου (cyber bullying), η «επαυξημένη πραγματικότητα» (augmented reality) κ. ά. και γενικότερα ζητημάτων προσαρμογής και επιβίωσης των ανθρώπων σε έναν ιδιότυπο «ψηφιακό κοινοτισμό», ο οποίος αποτελεί την εξέλιξη στο περιβάλλον του κυβερνοχώρου και πιθανόν να επηρεάζει σημαντικά το μέλλον.